Bursa Uludağ Üniversitesi
İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi
ÇALIŞMA EKONOMİSİ VE ENDÜSTRİ İLİŞKİLERİ BÖLÜMÜ
TARİHİ*
“Fakülte kurulmasına öncülük yapan Bölüm”
Bursa’da bir üniversite kurulmasına yönelik somut adım atılması, 30.01.1970 tarihli Milli Eğitim Bakanlığı onayı ile Bursa Üniversitesi’nin temelini oluşturan Bursa Tıp Fakültesi kurulması ile başlamış ve 1970-1971 Eğitim Öğretim yılında Bursa Tıp Fakültesi için İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesine 50 öğrenci alınmıştır. Ancak 1750 Sayılı Üniversiteler Kanununa göre bir üniversitenin kurulması için en az iki fakültenin fiilen kurulmasının zorunlu olması ikinci bir fakültenin kurulması çalışmalarını da hızlandırmıştır.
Bursa’da kurulacak üniversite için açılması planlanan ikinci fakültenin hangi fakülte olacağı konusu gündeme gelince, 1971 yılında İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi, sosyal siyaset kürsüsü öğretim üyelerinden, Prof. Dr. Orhan TUNA ve o yıllarda Devlet Planlama Teşkilatı Sosyal Planlama Dairesi Başkanı Prof. Dr. Nevzat YALÇINTAŞ, Bursa'nın ekonomik ve sosyal alanda gösterdiği gelişmeler dolayısıyla şehrin ve bölgenin yetişmiş insan gücü ihtiyacını karşılamak üzere iktisat ve idare alanında eğitim verecek bir fakültenin kurulması görüşünü dile getirmişlerdir. İstanbul Üniversitesi, İktisat Fakültesinde gündeme gelen yeni fakülte kuruluş çalışmaları için Prof. Dr. Orhan Tuna, Prof. Dr. Sabri Ülgener ve Prof. Dr. Esat Çam’dan oluşan bir kurul oluşturmuş, bu Kurula daha sonra Prof. Dr. Ahmet Kılıçbay, Prof. Dr. Toker Dereli, Prof. Dr. Amiran Kurtkan, Prof. Dr. Mehmet Eröz ve Prof. Dr. Alparslan Peker de katılmıştır.
Prof. Dr. Orhan Tuna Prof. Dr. Nevzat Yalçıntaş
Bursa’da İktisat Fakültesi desteği ile bir Fakülte kurulması önerisi, İstanbul Üniversitesi, Senatosunun 1971 yılı 118 sayılı oturumunda görüşülmüş ve fakültenin isminin “İktisadi ve Sosyal Bilimler Fakültesi” olması ve Fakültenin kurulmasına yönelik idari işlemlerin tamamlanması için Milli Eğitim Bakanlığı ve Devlet Planlama Teşkilatına başvurulması kabul edilmiştir. Ancak beklenenin aksine öğrenci alınamadığı için 1971-1972 Eğitim-Öğretim yılında Fakülte kuruluşu gerçekleşmemiştir.
Bursa’da kurulacak Üniversite için Tıp Fakültesi öğrencilerinin İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi bünyesinde eğitime başlaması, Üniversite kurulması çalışmalarının yeniden yoğunlaşmasını sağlamış ve 3.7.1973 tarihli İstanbul Üniversitesi, İktisat Fakültesi Profesörler Kurulu'nda tekrar ele alınmış ve Dekan Prof. Dr. Esat Çam’ın başkanlığında Prof. Dr. Orhan Tuna, Prof. Dr. Memduh Yaşa ve Prof. Dr. Sabri Ülgener’den oluşan yeni bir komisyon kurulmuştur. Bu sürece Bursa Valiliği ve Bursa Üniversite Kurma Derneği de katılınca, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesine bağlı olarak Milli Eğitim Bakanlığının 4.4.1974 tarihli onayı ile İktisadi ve Sosyal Bilimler Fakültesinin (İSBF) Kurulması kesinleşmiştir. Fakülte 1974-1975 Eğitim-Öğretim yılında 208 öğrenci kabulü ve İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi desteği ile öğretime başlamıştır.
1750 sayılı Üniversiteler Kanununun 46 ve 40’ıncı maddeleri gereğince İ.Ü. İktisat Fakültesi öğretim üyelerinin görevlendirilmesi ile oluşturulan Bursa Üniversitesi, İktisadi ve Sosyal Bilimler Fakültesi, Fakülte Kurulu’nun 29.5.1975 tarihli oturumunda Prof. Dr. Ali Özgüven (kurucu) Dekan, Prof. Dr. Nusret Ekin ve Prof. Dr. Erdoğan Alkin Fakülte Senatörü olarak seçilmişlerdir. İlk Fakülte Yönetim Kurulu üyeliklerine Prof. Dr. Ali Özgüven, Prof. Dr. Esat Çam, Prof. Dr. Orhan Tuna, Prof. Dr. Nusret Ekin, Prof. Dr. Erdoğan Alkin, Doç. Dr. Nazif Kuyucuklu ve Doç. Dr. Erol Manisalı seçilmiştir.
Kuruluşu tamamlanan Fakülte, yapılan tahsis protokolü ile Mudanya Yolu üzerindeki Teknik Ziraat Binasında eğitim-öğretime başlamış, 1977 yılından itibaren, geçici olarak kurulan Üniversitenin ilk kurucu rektörü olan Prof. Dr. Tezok Kampüsü olarak anılan “Prefabrik binalardan oluşan Hürriyet-Barakalar Kampüsü'nde” eğitime devam etmiştir. Fakülte, 1985 yılı Ekim ayına kadar eğitim-öğretim faaliyetlerini bu kampüste gerçekleştirmiştir.
Üniversite Kuran Fakültenin Dört Bölümünden Biri:
Sosyal Siyaset ve Kooperatifçilik Bölümü
2547 sayılı Kanun öncesi dönemde Fakültelerde, öğretim üyelerinin akademik kariyerleri ve kadrolarının belirlenmesinde kürsü sistemi (bugünkü anabilimdalları yapılanmasına benzer bir sistem) esastı. Lisans eğitimi ise bölüm programları şeklinde yürütülüyordu. Bursa Üniversitesi, İktisadi ve Sosyal Bilimler Fakültesinin akademik yapılanması ve eğitim-öğretim programları ile ders planları büyük ölçüde İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi model alınarak oluşturulmuştur. Nitekim yeni fakültenin ilk 2 yıl tüm dersleri bütün öğrenciler için yıllık zorunlu derslerden oluşuyordu. Öğrenciler, üçüncü sınıftan itibaren kendi tercihleri ile bölüm seçiminde bulunuyorlar, eğitimlerini o bölüm mezunu olarak tamamlıyorlardı.
Fakülte, İktisat Fakültesi yapılanmasına benzer şekilde 4 bölümlü olarak oluşturulmuştur. Bu bölümler: İktisat, İşletme, Siyasal Bilimler ve SOSYAL SİYASET VE KOOPERATİFÇİLİK bölümleridir. Bölümümüzün isminin belirlenmesinde İktisat Fakültesi Sosyal Siyaset Kürsüsü yapılanması ve ders programı esas alınmıştır. Ancak 1970’li yıllar Türkiye’si ve Bursa’sının ekonomik ve sosyal yapısı dikkate alınarak, Türkiye nüfusunun % 50’sinden fazlasının kırsal kesimde yaşadığı gerçeği ile o yıllarda özellikle kırsal kalkınma politikaları için önemli bir sosyal politika aracı olarak görülen ve kalkınma planlarında da özel bir yer verilen Kooperatifçilik, Prof. Dr. Orhan Tuna’nın ısrarları ile bölüm ismine eklenerek bölüm ismi Sosyal Siyaset ve Kooperatifçilik Bölümü adını almıştır. Bölümün ilk kadrolu öğretim üyelerinden olan (Prof.) Dr. Haşmet Başar’ın özellikle kooperatifçilik çalışmaları bu ismin konulmasını kolaylaştırıcı bir etki yapmıştır.
İktisadi ve Sosyal Bilimler Fakültesi bünyesinde, kurulduğu tarih itibarıyla 16 kürsü yer almıştır. Bu kürsülerden 4’ü Bölümümüz bünyesi içinde yer alan:
kürsüleridir. Fakültemiz gibi Bölümümüzün de bütün dersleri Bölümümüzde ders vermek üzere görevlendirilen İktisat Fakültesi öğretim üyeleri; Orhan Tuna, Sabahattin Zaim, Nusret Ekin, Toker Dereli, Mehmet Eröz, Amiran Kurtkan, Metin Kutal, Gülten Kutal, Nevzat Yalçıntaş, Turan Yazgan, Bengü Dereli, Enis Öksüz tarafından verilmeye başlanmıştır.
Bölümümüzün, Bursa Üniversitesi kadrosuna atanarak göreve başlayan ilk kadrolu öğretim üyeleri Doç. Dr. Nurhan Akçaylı, Dr. Haşmet Başar, Dr. A. Murat Demircioğlu ve Dr. Cemil Kıvanç ile asistan İhsan Sezal olmuş, bu isimlere 1981 yılı nisan ayında asistan olarak Kuvvet Lordoğlu eklenmiştir. Bölümün, kendi üniversite mezunlarından ilk asistanları, "2547 sayılı Yüksek Öğretim Kanunu'nun” yürürlük tarihinden bir gün önce, 5 Kasım 1981 tarihinde Yusuf Alper ve Tahir Baştaymaz olmuş, aynı tarihte Mustafa Aykaç da asistan olarak göreve başlamıştır.
İktisadi ve Sosyal Bilimler Fakültesi bünyesinde yer alan her Bölüm, kendi alanlarındaki alan araştırmalarına yönelik çalışmalar ve akademik etkinlikler için Fakülte bünyesi içinde Enstitüler oluşturmuşlardır. Bu araştırma enstitüleri:
oluşturmuşlardır. Endüstriyel İlişkiler ve Kooperatifçilik Enstitüsü ilk yıllarında Prof. Dr. Orhan Tuna önderliğinde, Prof. Dr. Nurhan Akçaylı ve Prof. Dr. Haşmet Başar’ın da katkıları ile kooperatifçilik, yurtdışı işçi sorunları, çalışma ilişkileri ile ilgili değişik konularda çok sayıda seminer, sempozyum, konferans ve araştırma gerçekleştirmiştir.
Yeni dönem ve Yeni İsim:
ÇALIŞMA EKONOMİSİ VE ENDÜSTRİ İLİŞKİLERİ BÖLÜMÜ
2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu ile Üniversiteler, dönemin de etkisi ile adeta “sil baştan” denilecek şekilde yeniden yapılandırılmıştır. 20 Temmuz 1982 tarih ve 17760 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 41 sayılı “Yükseköğretim Kurumları Teşkilâtı Hakkında Kanun Hükmünde Kararname” ile gerçekleştirilen yeni yapılanmadan hem üniversite, hem fakülte ve hem de bölüm olarak en çok etkilenen üniversitelerden biri Bursa Üniversitesi olmuştur. Nitekim “Üniversitelerin şehir isimleri ile kurulmasının, her şehirde bir üniversite kurulması taleplerini beraberinde getireceği” endişesi ile şehir adları ile kurulan üniversitelerin isimleri, “bölge üniversiteleri karakterleri güçlendirilsin görüşü” ile değiştirilmiş, Bursa Üniversitesi, Uludağ Üniversitesi adını almış, Bursa ve Balıkesir illerindeki yükseköğretim kurumlarının bünyesinde toplandığı bir bölge üniversitesi haline gelmiştir.
Yeni dönemden Fakültemiz de etkilenmiş, 41 Sayılı KHK’nın 20. Maddesi ile Bursa Üniversitesi İktisadi ve Sosyal Bilimler Fakültesi ile 1970 yılında 7334 sayılı Kanunla kurulan Bursa İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi'nin birleştirilmesiyle oluşturulan ve rektörlüğe bağlanan yeni fakültenin ismi İKTİSADİ VE İDARİ BİLİMLER FAKÜLTESİ olmuştur. Bu Kanunla, Türkiye’de iktisat, işletme ve yönetim bilimleri alanında eğitim veren bütün fakültelerin isimleri İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi olarak değiştirilmiş, ancak “özel ve tarihsel durumlarına bağlı olarak” bu isim değişikliği furyasının dışında kalan iki fakülte İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi ve Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi olmuştur. İsmi değiştirilen yeni fakültenin ilk dekanı da 29.05.1982 tarihinde atanan Prof. Dr. Nurhan Akçaylı olmuştur.
Fakültemizin ilk kadrolu Profesörü, Dekanı ve Kurucu Bölüm Başkanı Prof. Dr. Nurhan Akçaylı
Uludağ Üniversitesi, İktisadi İdari Bilimler Fakültesi, Yükseköğretim Teşkilat Yönetmeliğine göre İİBF’lerin bünyesinde açılması öngörülen 7 bölümü de açarak ve mevcut öğrencilerin intibakları da yapılarak 1982-1983 yılından itibaren, yeni ismi ve bölümler yapısı ile eğitim öğretime devam etmiştir. Bu 7 bölüm; İktisat, Maliye, Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri, İşletme, Kamu Yönetimi, Uluslararası İlişkiler ve Ekonometri bölümleridir.
Bölümümüz, 1936 yılında İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi’nde oluşturulan “Sosyal Siyaset Kürsüsü” ve yine 1960 yılında Ankara Üniversitesi, Siyasal Bilgiler Fakültesinde oluşturulan “Sosyal Siyaset Kürsüsü”nden sonra, Türkiye’de 2547 sayılı Kanun öncesi dönemde Sosyal Siyaset ve Kooperatifçilik, 2547 sayılı Kanun sonrası dönemde de Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri ismi ile sosyal politika (siyaset) eğitimi veren üçüncü bölümdür. 2024 yılında Bölümümüz 50’nci kuruluş yılını kutlayacaktır.
Bölümün, sosyal siyaset bölümü olan isminin Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri olarak isimlendirilmesinde, İstanbul Üniversitesi, İktisat Fakültesi öğretim üyeleri Prof. Dr. Nusret Ekin ve Prof. Dr. Toker Dereli’nin etkisi olmuştur. İstanbul Üniversitesi ve Ankara Üniversitesinde açılan ilk bölümlerin Sosyal Siyaset ismi ile kurulmasında İkinci Dünya Savaşı öncesi dönemde Türkiye’ye gelen Ord. Prof. Dr. Gerhard Kessler’in de etkisi ile Kıta Avrupası (Alman) ekolü ne kadar belirleyici olmuş ise, Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri isminin konulmasında; 1980’ler Türkiye’sinde sanayi ve hizmetler sektörünün hızla geliştiği, şehirleşen Türkiye’nin yetişmiş insangücü ihtiyacının karşılanması için daha uygun olacağı düşüncesi ile Prof. Dr. Nusret Ekin ve Prof. Dr. Toker Dereli’nin girişimleri (Anglo-Amerikan ekolü) belirleyici olmuştur. Kürsü sisteminin terkedildiği bu yeni yapılanmada Bölümler altında akademik karar süreçlerinde ve kadrolaşmada belirleyici olan anabilim dallarına yer verilmiştir.
Prof. Dr. Gerhard Kessler Prof. Dr. Nusret Ekin Prof. Dr. Toker Dereli
Yeni kurumsal yapılanmada Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Bölümü altında 4 anabilimdalı yer almıştır. Halen Bölümümüz akademik yapılanmasını oluşturan bu anabilimdalları;
olarak belirlenmiştir. Bölümümüz 1982 yılından itibaren kesintisiz olarak birinci eğitim (gündüz) lisans eğitiminin yanı sıra 19.11.1992 tarih ve 3843 sayılı Kanunla 1992-1993 yılından itibaren başlayan ikinci öğretimi de (gece) kesintisiz olarak devam ettirmektedir. Yeni ismi ve anabilimdalı yapısı ile Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Bölümü, sosyal politikanın bütün konularını içeren bir ders programına sahiptir. Nitekim lisans programında yer alan zorunlu dersler; çalışma sosyolojisi, sosyal politika, Türkiye’nin toplumsal yapısı, sosyal psikoloji, endüstri sosyolojisi, çalışma psikolojisi, çalışma ekonomisi, sosyal güvenlik teorisi ve hukuku, uluslararası sosyal politika, bireysel iş hukuku, toplu iş hukuku, endüstri ilişkileri, insan kaynakları, istihdam ve işsizlik, gelir dağılımı politikaları; Fakültemizin diğer bölüm öğrencilerinin de yoğunlukla seçtiği seçimlik dersler; sosyal düşünceler tarihi, çalışma yaşamında iletişim, Türkiye’de sosyal politika, çalışma ilişkileri tarihi, refah sistemleri ve sosyal politikalar, yoksulluk ve refah politikaları, yeni toplum düzeninde emek politikaları, örgüt sosyolojisi, çalışma, toplum ve sanat, kayıt dışı sektör ve istihdam, örgüt psikolojisi, Türkiye’de sosyal güvenlik, yeni dünya düzeninde sosyal sorunlar, aile sosyolojisi ve politikası, özel gruplara yönelik sosyal politikalar, karşılaştırmalı işgücü piyasaları ve sosyal politikalar, dijital dönüşüm ve çalışma, karşılaştırmalı çalışma hukuku, nüfus politikası ve sosyolojisi, kariyer planlaması ve yönetimi, bireysel iş hukuku özel konuları, iş hukuku, işgücü piyasası için beceriler, sosyal diyalog ve yönetime katılma, Türkiye’de sendikal hareketler, genç işgücü ve istihdam politikaları, iş sağlığı ve güvenliği hukuku, küreselleşme sosyolojisi, iş ve meslek danışmanlığı, toplumsal cinsiyet ve çalışma hayatı dersleri ders programımızda yer almaktadır. Bu dersler, akademik kadromuza katılan yeni öğretim üyeleri ile güncellenmekte ve yenilenmektedir.
Bursa Uludağ Üniversitesi, Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Bölümü, yalnızca lisans değil lisans üstü eğitimin de öncüsü olmuş bölümlerden biridir. Nitekim 1981-1982 Eğitim-Öğretim yılında kaydettiği 5 öğrencisi ile (Bu öğrenciler Yusuf Alper, Tahir Baştaymaz, Mustafa Aykaç, Serpil Aytaç ve Algun Çifter) İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi bünyesinde açılan “Bütünleşik Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri” doktora programını başlatmıştır. 1982 yılında 2547 sayılı Kanunla Uludağ Üniversitesine bağlı olarak kurulan Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1982-1983 döneminde 4 yüksek lisans (İktisat, işletme, Endüstri İlişkileri ve İlahiyat) ve 4 doktora programı (İktisat, İşletme, Endüstri İlişkileri ve Ekonometri) ile eğitim öğretime başlamıştır. 2547 sayılı Kanunla oluşturulan İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesinin ilk dekanı olan Bölümümüz öğretim üyesi Prof. Dr. Nurhan Akçaylı, aynı zamanda Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü görevini de yürütmüştür.
Kuruluşundan bugüne çok sayıda lisans ve lisansüstü program (yüksek lisans-doktora) öğrencisi mezun eden Bölümümüzün, mevcut öğretim üyesinin tamamına yakını kendi mezunlarından oluşmaktadır. Öğretim üyesi kadrosunu oluşturan 7 Profesör, 3 Doçent, 2 Dr. Öğretim üyesi ve 3’ü doktorasını tamamlamış 7 araştırma görevlisi ile Türkiye’nin en güçlü Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Bölümlerinden biri haline gelmiştir. Öte yandan Bölümümüzde lisans ve lisans üstü eğitimini tamamlayarak mezun olan çok sayıda akademisyen meslektaşımız diğer üniversitelerin Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri eğitimi veren çok sayıda fakülte-bölümünde öğretim üyesi olarak görev yapmaktadır.
Bölümümüzde 2021 yılı itibarıyla; birinci öğretimde 501; ikinci öğretimde 471 ve yabancı uyruklu 54 öğrencisi ile toplam 1026 öğrenciye lisans eğitimi verilmektedir. Bu sayı birçok fakültenin öğrenci sayısından daha yüksektir. Türkiye’de sosyal bilimler eğitiminde ortaya çıkan kız öğrenci ağırlığının artması yönündeki gelişme, Sosyal Politika konularının “insan odaklılığı da” buna eklenince Bölümümüzde de belirgin şekilde kendini göstermiş ve mevcut öğrencilerimizin 518'i kız, 454'ü erkek öğrencilerden oluşmuştur. 2021-2022 Eğitim-Öğretim yılında kayıt yaptıracak 200’e yakın öğrencimizle bugüne ve geleceğe daha hazır bir Bölüm olarak eğitim-öğretim faaliyetlerine kesintisiz devam ediyoruz.
*Hazırlayan Prof. Dr. Yusuf ALPER (Eylül 2021)
Kaynaklar:
